Selecteer een pagina

Is het Westen wel te vertrouwen?

Er zijn serieuze redenen voor twijfels

(Leestijd: 5 min)

Frank Ottenhoff

Feb 28, 2024 (NL)

Een foto die ik maakte in Warschau in 1975.

Kunnen de NATO landen die aan Rusland grenzen hun Westerse bondgenoten volledig vertrouwen? Deze Centraal Europese landen zullen er niet helemaal zeker van zijn. Daar hebben ze goede redenen voor als je kijkt naar de geschiedenis. En daarbij: hou er rekening mee dat Putin artikel 5 van de NATO zal uitdagen.

 

Onderhandelen?

„Als Oekraïne gedwongen wordt om te onderhandelen, moet de wereld – vooral diegenen vlak bij Oekraïne – zich voorbereiden op de volgende oorlog. Ik weet niet wanneer. […] Maar we hebben weinig tijd.” Caroline de Gruyter citeert de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken, Gabrielius Landsbergis, in haar laatste column ‘Niemand in Europa kan nu nog achterover leunen’.

Onderhandelen? Er is een land dat geprobeerd heeft met Rusland een deal te sluiten. Dat is Belarus. Constatering: het land is feitelijk ingelijfd. 1)

De geschiedenis die zich herhaalt

Voor de Tweede Wereldoorlog voerde premier Chamberlain zijn appeasement politiek. Deals sluiten met Hitler om erger te voorkomen. Dit doet denken aan het Duitse ‘Wandel durch Handel’ beleid richting Poetin. In dit kader stonden Engeland, Frankrijk en Italië Hitler toe Sudetenland te bezetten.

De ervaring van Centraal Europa? Het Westen heeft onze Centraal Europese buur Tsjechië verraden. Het gevoel hierbij? Het Westen is niet te vertrouwen.

Een boek dat ik in 1974 in Warschau kocht.

Polen opgedeeld

Het laten bezetten van Sudetenland was de aanloop naar de overeenkomst tussen Hitler en Stalin (het Molotov-Ribbentroppact) om Polen op te delen en daarna binnen te vallen. De zoveelste keer in de geschiedenis dat Duitsland en Rusland de Poolse soevereiniteit bedreigden.

Gevoel hierbij? De Russen zijn niet te vertrouwen. Maar wees ook altijd op je hoede voor de Duitsers. Wat de Duitsers tijdens WWII in Centraal Europa hebben gedaan weten de meesten van ons wel.

In de 70-er jaren was ik twee keer in het Polen dat door de Sovjet Unie bezet was. Er werd stiekem gesproken over het bloedbad van Katyn. In Katyn zijn in april-mei 1940 ruim 4.400 Poolse officieren vermoord door de geheime dienst van de Sovjet-Unie.

Oekraïne belazerd

En dan naar de periode van na de val van de Muur.

Op 5 december 1994 werd het Boedapester Memorandum ondertekend. In het memorandum verbonden de Russische Federatie, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zich ertoe de onschendbaarheid van de grenzen van Oekraïne te garanderen in ruil voor het opgeven van hun kernwapens.

Constatering: de drie partijen kwamen hun afspraken niet na. Wat is het gevoel? De Russen zijn niet te vertrouwen. En argwaan ten aanzien van het Westen.

Boedapest 1975: Hongaarse en communistische vlaggen

Centraal Europa niet serieus genomen

Vooral na de annexatie van de Krim in 2014 probeerden de Baltische staten het Westen wakker te schudden. “Het gevaar van een invasie is groot als we ons niet voorbereiden op verdediging,” waarschuwde de Litouwse president Dalia Grybauskaitė in 2018, en ze adviseerde Europa om niet te afhankelijk te worden van Russisch aardgas. 1)

Het Westen ging rustig door met Nord Stream 2. Bovendien verklaarden gerenommeerde westerse experts destijds dat er “geen ernstige aanwijzingen zijn voor territoriale ambities van Rusland in de regio”. 1)

Op 15 november 2022 sloeg een raket in bij Przewodów, een dorp in Oost-Polen aan de grens met Oekraïne. Dit bleek een Oekraïense raket te zijn. Maar de lidstaten van de NATO moesten zich de moeilijke vraag stellen hoe ze hadden moeten reageren als het inderdaad om een Russische raket zou gaan.

Artikel 5?

Zou artikel 5 echt in werking treden als we worden aangevallen? Wat doen NATO partners als er een Russische raket inslaat?

Gezien deze geschiedenis: zouden de Centraal Europese landen het Westen helemaal kunnen vertrouwen? Ik kan begrijpen dat er grote twijfels zijn.

Nog vervelender: Poetin kent deze geschiedenis ook goed en zal het Westen uitdagen.

Wat betekent dit?

Laten we de Centraal Europese landen heel serieus nemen. Zij hebben eeuwenlange ervaring met Rusland. Dat de Roemeense Klaus Iohannis zich kandidaat stelt voor het voorzitterschap van de NATO is een belangrijk signaal.

Wij in het Westen zien de oorlog in Oekraïne als een gebeurtenis. Centraal Europese landen zien deze oorlog als onderdeel van een proces dat al gaande is vanaf 1994 (de Eerste Tsjetsjeense Oorlog). Sterker nog, ze zien een eeuwenlang patroon.

En laten we in het Westen niet naïef zijn: we moeten overschakelen op een vorm van oorlogseconomie en Oekraïne volledig steunen. Uit eigenbelang: anders zijn we zelf de klos in dit proces dat al dertig jaar aan de gang is.

Twee boeken over de trauma’s van Polen en de huidige samenleving

Nog is Polen niet verloren

Lees het hoofdstuk ‘Die kürzeste Geschichte des Verlusts (und erneuten Verlusts) der Souveränität’ uit ‘Posttraumatische Souveränität, ein Essay’ van Jarosław Kuisz en Karolina Wigura voor meer historische achtergronden. Dit boek ga ik gebruiken als basis voor mijn nieuwe documentaire over Polen.

Werktitel van mijn documentaire: ‘Nog is Polen niet verloren’, de eerste zin uit het Poolse volkslied (‘Jeszcze Polska nie zginęła’). Deze zin weerspiegelt de eeuwige strijd van de natie om het verdedigen van de Poolse staat. Een staat die vanaf 1776 voor meer dan 120 jaar van de kaart geveegd werd.

Ik blijf je op de hoogte houden via verhalen en columns op deze website.

Bronnen

  1. ‘Posttraumatische Souveränität, ein Essay’, Jarosław Kuisz en Karolina Wigura, oktober 2023, Suhrkamp.
  2. ‘Niemand in Europa kan nu nog achterover leunen’, Caroline de Gruyter, 24 februari 2024, nrc.
  3. ‘The New Politics of Poland’, Jarosław Kuisz, November 2023, Manchester University Press.

0 reacties

Een reactie versturen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *